Αθήνα
Σε λιγότερο από ένα μήνα, στη σύνοδο κορυφής της 25ης Μαρτίου, θα ληφθούν αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον όχι μόνον της Ελλάδας που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, αλλά και πολλών εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών χωρών που δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους πρόβλημα.
Η υιοθέτηση του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας με όποιο τελικά περιεχόμενο καταλήξει αυτό να λάβει, θα αποτελέσει την τροχιά επί της οποίας αυστηρά θα κινηθούν τα επόμενα χρόνια οι οικονομίες και, συνεπώς, οι κοινωνίες της ευρωζώνης. Δηλαδή, αυτό που θα αποφασιστεί στην Κορυφή, έχει ασύγκριτα μεγαλύτερη πραγματική σημασία για το μέλλον των λαών της, από ότι πολλά ερωτήματα και διακυβεύματα που τίθενται ως κεντρικά σε πολλές εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις. Θα περάσει άραγε, έστω και μετά, από τον έλεγχο ή την κύρωση των κοινοβουλίων των κρατών μελών;
Εδώ ακριβώς λοιπόν, τίθεται το ερώτημα: τι ξέρουν για όλα αυτά οι ίδιοι οι λαοί της Ευρώπης; Ποιος τους ρώτησε και πότε; Κανείς ποτέ. Πλην ίσως των τελευταίων εκλογών στην Ιρλανδία, καμιά άλλη εκλογική αναμέτρηση δεν είχε στην ατζέντα της ένα τέτοιο Σύμφωνο, ώστε οι λαοί να μπορούν να πάρουν, με κάποιο τρόπο κάποια θέση. Αυτοί, απλώς ακούν και βλέπουν ότι μεταδίδεται από τα μέσα ενημέρωσης. Αλλά, για όσα αποφασιστούν σε περίπου είκοσι ημέρες, ουδείς λαός έχει, με τον α ή β τρόπο, ερωτηθεί.Οχι μόνον από τους μικρούς κι αδύναμους συγκριτικά λαούς. Ούτε από τους μεγάλους. Κι όλα αυτά, μας μοιάζουν αυτονόητα. Κακώς. Γιατί δεν είναι.
Στις έμμεσες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, το πολίτευμα – σφραγίδα του ελεύθερου δυτικού κόσμου, ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους κι εκείνοι νομοθετούν και κυβερνούν. Έτσι δουλεύει το σύστημα. Και, παρά τα προβλήματά του, δουλεύει καλά. Λίαν παραδόξως, στην Ευρωπαϊκή Ένωση του 21ου αιώνα, που δημιουργήθηκε και απαρτίζεται από μερικές από αυτές τις πιο προηγμένες δημοκρατίες, δουλεύει αλλιώς: οι λαοί εκλέγουν βουλές και μέσα από αυτές σχηματίζουν κυβερνήσεις όχι για να κυβερνηθούν, αλλά για να… αντιπροσωπευθούν ακόμα παραπέρα: η αντιπροσώπευση, της αντιπροσώπευσης.
Και κάπου εδώ, το πράγμα φαίνεται να μπλέκει πολύ άσχημα: οι έννοιες "λαός" και "νομιμοποίηση" χάνονται κάπου στο δρόμο. Και οι πιο κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον λαμβάνονται χωρίς καμιάς μορφής συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών. Τα "όργανα" της Ένωσης αναλαμβάνουν όλη τη δουλειά: δεν έχουν πίσω τους ούτε λαούς να ρωτήσουν, ούτε άλλους θεσμούς μπροστά τους να τα ελέγξουν.
Αυτή είναι μια θεμελιώδης αντίθεση λ.χ. με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την πιο μεγάλη και δοκιμασμένη στο χρόνο συμπολιτεία στον κόσμο. Εκεί, ο πρόεδρος, ακόμα και για να περάσει ένα σοβαρό νομοθέτημα πρέπει να έχει με το μέρος του και τα δύο νομοθετικά σώματα. Κι όταν, σπάνια, συμβαίνει το κόμμα του έχει την πλειοψηφία σε αυτά τα σώματα, και πάλι, πολλές φορές ιδρώνει. Όταν δεν την έχει, δηλαδή τις περισσότερες φορές, τότε δίνει μάχη σώμα με σώμα, την οποία πολύ συχνά χάνει. Αυτή η μάχη αποτελεί την πιο απτή έκφραση της λειτουργίας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε επίπεδο συμπολιτείας. Και αυτή τη μάχη στην Ευρώπη την έχουμε χάσει, απλώς γιατί δεν έχουμε τα εργαλεία, ούτε καν την πρόβλεψη να τη δώσουμε.
Η γηραιά Ευρώπη, δεν τα θεωρεί όλα αυτά απαραίτητα. Ίσως γιατί ενώ σε όλα τα καθοριστικά και τα κρίσιμα λειτουργεί πλέον σαν συνομοσπονδία, αρνείται ακόμα τον σχετικό "τίτλο" και υποδύεται ότι οι εξουσίες παραμένουν στο εθνικό επίπεδο, από το οποίο, όμως, έχουν προ πολλού φύγει, έστω και με τις αρχικές συναινέσεις δημοψηφισμάτων ή κυρώσεων συνθηκών και εντάξεων.
Τώρα, απλώς, η Ευρώπη διορίζει μια δήθεν βουλή με ελάχιστη ουσιαστική αρμοδιότητα στα μείζονα, γιατί περί αυτού πρόκειται, και έχει το κεφάλι της ήσυχο. Οι εθνικές / τοπικές βουλές, η μόνη αυθεντική έκφραση απευθείας ανάθεσης της άσκησης της κυριαρχίας, δεν έχουν κανένα ρόλο από την ώρα που τα πράγματα περάσουν στο ευρωπαϊκό επίπεδο.Και ο ρόλος τους δεν έχει αντικατασταθεί. Έχει απλώς μπει στο περιθώριο...
Έτσι, η Ευρώπη, η μήτρα και το επίκεντρο της δημοκρατίας, καταλήγει να κυβερνάται από μια ισορροπία ανάμεσα στις βουλήσεις των πιο ισχυρών κρατών της και τις προτεραιότητες της γραφειοκρατίας της. Αυτό ακριβώς θα συμβεί και μεθαύριο, στις 25 Μαρτίου: αυτοί θα είναι που θα λάβουν κολοσσιαίας σημασίας αποφάσεις για το μέλλον. Οι λαοί δεν θα ρωτηθούν – ούτε γι αστείο δεν το συζητά κανείς αυτό σήμερα! Θα ενημερωθούν πάντως αρμοδίως για το μέλλον τους…
Αυτή η πρόδηλη αναπηρία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας δεν διαπιστώνεται σήμερα για πρώτη φορά. Εκείνο που γίνεται σήμερα, είναι ότι αυτή η αναπηρία, έχει αρχίσει και καθίσταται πλέον ουσιαστικά επικίνδυνη. Κι αυτό, επειδή έχει καταρρεύσει το μοναδικό στοιχείο εξισορρόπησης της δύναμης που υπήρχε μέχρι τώρα: οι πάλαι ποτέ ισορροπίες ισχύος μεταξύ κάποιων εκ των κρατών και οι σχηματισμοί που συχνά προέκυπταν από τους πολλούς απέναντι στους λίγους.
Σήμερα, η κρίση, τα έχει όλα αυτά κάνει στην άκρη. Δεν υπάρχουν πια. Τα κράτη είναι τα εξής ένα, η Γερμανία. Μικροί, μεγάλοι, πλούσιοι, φτωχοί, μπροστά στη Γερμανία - που, προσοχή, ούτε κι εκείνη ρωτάει το λαό της για κάτι τόσο μεγάλο όσο το Σύμφωνο - δεν κουνιέται κανένας.
Όμως, αυτό, δεν είναι ούτε κοινή, ούτε Ευρώπη. Και, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι και Δημοκρατία.
gmalouchos@tovima.gr
Σε λιγότερο από ένα μήνα, στη σύνοδο κορυφής της 25ης Μαρτίου, θα ληφθούν αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον όχι μόνον της Ελλάδας που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, αλλά και πολλών εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών χωρών που δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους πρόβλημα.
Η υιοθέτηση του Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας με όποιο τελικά περιεχόμενο καταλήξει αυτό να λάβει, θα αποτελέσει την τροχιά επί της οποίας αυστηρά θα κινηθούν τα επόμενα χρόνια οι οικονομίες και, συνεπώς, οι κοινωνίες της ευρωζώνης. Δηλαδή, αυτό που θα αποφασιστεί στην Κορυφή, έχει ασύγκριτα μεγαλύτερη πραγματική σημασία για το μέλλον των λαών της, από ότι πολλά ερωτήματα και διακυβεύματα που τίθενται ως κεντρικά σε πολλές εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις. Θα περάσει άραγε, έστω και μετά, από τον έλεγχο ή την κύρωση των κοινοβουλίων των κρατών μελών;
Εδώ ακριβώς λοιπόν, τίθεται το ερώτημα: τι ξέρουν για όλα αυτά οι ίδιοι οι λαοί της Ευρώπης; Ποιος τους ρώτησε και πότε; Κανείς ποτέ. Πλην ίσως των τελευταίων εκλογών στην Ιρλανδία, καμιά άλλη εκλογική αναμέτρηση δεν είχε στην ατζέντα της ένα τέτοιο Σύμφωνο, ώστε οι λαοί να μπορούν να πάρουν, με κάποιο τρόπο κάποια θέση. Αυτοί, απλώς ακούν και βλέπουν ότι μεταδίδεται από τα μέσα ενημέρωσης. Αλλά, για όσα αποφασιστούν σε περίπου είκοσι ημέρες, ουδείς λαός έχει, με τον α ή β τρόπο, ερωτηθεί.Οχι μόνον από τους μικρούς κι αδύναμους συγκριτικά λαούς. Ούτε από τους μεγάλους. Κι όλα αυτά, μας μοιάζουν αυτονόητα. Κακώς. Γιατί δεν είναι.
Στις έμμεσες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, το πολίτευμα – σφραγίδα του ελεύθερου δυτικού κόσμου, ο λαός εκλέγει αντιπροσώπους κι εκείνοι νομοθετούν και κυβερνούν. Έτσι δουλεύει το σύστημα. Και, παρά τα προβλήματά του, δουλεύει καλά. Λίαν παραδόξως, στην Ευρωπαϊκή Ένωση του 21ου αιώνα, που δημιουργήθηκε και απαρτίζεται από μερικές από αυτές τις πιο προηγμένες δημοκρατίες, δουλεύει αλλιώς: οι λαοί εκλέγουν βουλές και μέσα από αυτές σχηματίζουν κυβερνήσεις όχι για να κυβερνηθούν, αλλά για να… αντιπροσωπευθούν ακόμα παραπέρα: η αντιπροσώπευση, της αντιπροσώπευσης.
Και κάπου εδώ, το πράγμα φαίνεται να μπλέκει πολύ άσχημα: οι έννοιες "λαός" και "νομιμοποίηση" χάνονται κάπου στο δρόμο. Και οι πιο κρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον λαμβάνονται χωρίς καμιάς μορφής συμμετοχή των ευρωπαίων πολιτών. Τα "όργανα" της Ένωσης αναλαμβάνουν όλη τη δουλειά: δεν έχουν πίσω τους ούτε λαούς να ρωτήσουν, ούτε άλλους θεσμούς μπροστά τους να τα ελέγξουν.
Αυτή είναι μια θεμελιώδης αντίθεση λ.χ. με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την πιο μεγάλη και δοκιμασμένη στο χρόνο συμπολιτεία στον κόσμο. Εκεί, ο πρόεδρος, ακόμα και για να περάσει ένα σοβαρό νομοθέτημα πρέπει να έχει με το μέρος του και τα δύο νομοθετικά σώματα. Κι όταν, σπάνια, συμβαίνει το κόμμα του έχει την πλειοψηφία σε αυτά τα σώματα, και πάλι, πολλές φορές ιδρώνει. Όταν δεν την έχει, δηλαδή τις περισσότερες φορές, τότε δίνει μάχη σώμα με σώμα, την οποία πολύ συχνά χάνει. Αυτή η μάχη αποτελεί την πιο απτή έκφραση της λειτουργίας της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας σε επίπεδο συμπολιτείας. Και αυτή τη μάχη στην Ευρώπη την έχουμε χάσει, απλώς γιατί δεν έχουμε τα εργαλεία, ούτε καν την πρόβλεψη να τη δώσουμε.
Η γηραιά Ευρώπη, δεν τα θεωρεί όλα αυτά απαραίτητα. Ίσως γιατί ενώ σε όλα τα καθοριστικά και τα κρίσιμα λειτουργεί πλέον σαν συνομοσπονδία, αρνείται ακόμα τον σχετικό "τίτλο" και υποδύεται ότι οι εξουσίες παραμένουν στο εθνικό επίπεδο, από το οποίο, όμως, έχουν προ πολλού φύγει, έστω και με τις αρχικές συναινέσεις δημοψηφισμάτων ή κυρώσεων συνθηκών και εντάξεων.
Τώρα, απλώς, η Ευρώπη διορίζει μια δήθεν βουλή με ελάχιστη ουσιαστική αρμοδιότητα στα μείζονα, γιατί περί αυτού πρόκειται, και έχει το κεφάλι της ήσυχο. Οι εθνικές / τοπικές βουλές, η μόνη αυθεντική έκφραση απευθείας ανάθεσης της άσκησης της κυριαρχίας, δεν έχουν κανένα ρόλο από την ώρα που τα πράγματα περάσουν στο ευρωπαϊκό επίπεδο.Και ο ρόλος τους δεν έχει αντικατασταθεί. Έχει απλώς μπει στο περιθώριο...
Έτσι, η Ευρώπη, η μήτρα και το επίκεντρο της δημοκρατίας, καταλήγει να κυβερνάται από μια ισορροπία ανάμεσα στις βουλήσεις των πιο ισχυρών κρατών της και τις προτεραιότητες της γραφειοκρατίας της. Αυτό ακριβώς θα συμβεί και μεθαύριο, στις 25 Μαρτίου: αυτοί θα είναι που θα λάβουν κολοσσιαίας σημασίας αποφάσεις για το μέλλον. Οι λαοί δεν θα ρωτηθούν – ούτε γι αστείο δεν το συζητά κανείς αυτό σήμερα! Θα ενημερωθούν πάντως αρμοδίως για το μέλλον τους…
Αυτή η πρόδηλη αναπηρία της ευρωπαϊκής δημοκρατίας δεν διαπιστώνεται σήμερα για πρώτη φορά. Εκείνο που γίνεται σήμερα, είναι ότι αυτή η αναπηρία, έχει αρχίσει και καθίσταται πλέον ουσιαστικά επικίνδυνη. Κι αυτό, επειδή έχει καταρρεύσει το μοναδικό στοιχείο εξισορρόπησης της δύναμης που υπήρχε μέχρι τώρα: οι πάλαι ποτέ ισορροπίες ισχύος μεταξύ κάποιων εκ των κρατών και οι σχηματισμοί που συχνά προέκυπταν από τους πολλούς απέναντι στους λίγους.
Σήμερα, η κρίση, τα έχει όλα αυτά κάνει στην άκρη. Δεν υπάρχουν πια. Τα κράτη είναι τα εξής ένα, η Γερμανία. Μικροί, μεγάλοι, πλούσιοι, φτωχοί, μπροστά στη Γερμανία - που, προσοχή, ούτε κι εκείνη ρωτάει το λαό της για κάτι τόσο μεγάλο όσο το Σύμφωνο - δεν κουνιέται κανένας.
Όμως, αυτό, δεν είναι ούτε κοινή, ούτε Ευρώπη. Και, κατά πάσα πιθανότητα, δεν είναι και Δημοκρατία.
gmalouchos@tovima.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου