ΗΠΕΙΡΟΣ... ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

ΗΠΕΙΡΟΣ  … ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ.. ( Κ. Ρωμαίου – λαογράφου-  ΕΛΛΑΣ.)

  Η Ήπειρος είναι το βορειοδυτικό διαμέρισμα της Ελλάδος , μεταξύ Αλβανίας , Μακεδονίας , Θεσσαλίας και Στερεάς. Είναι μέρος μιας μεγαλύτερης Ελληνικής περιοχής που απλώνεται και σε εκτεταμένο τμήμα της σημερινής Αλβανίας..(Βόρειος Ήπειρος).

  Τα όρια της χώρας αυτής είναι  :  Προς Βορρά , το θυελλώδες ακρωτήριο Ακροκεραύνια (πού αποτελεί το σημείο διαχωρισμού του Ιονίου και του Αδριατικού πελάγους ) και ο ποταμός Σκούμπι (Γενούσας). Προς τα βορειανατολικά , η λίμνη Λυχνίτις ή Όχρις. Και προς το Νότο , ο Αμβρακικός Κόλπος.

   Στο χώρο αυτό , που είναι η τραχύτερη γωνιά της Βαλκανικής χερσονήσου , στους πανάρχαιους χρόνους κατοικούσαν πολλά ελληνικά φύλα ( ΧΑΟΝΕΣ, ΘΕΣΠΡΩΤΟΙ , ΚΑΣΣΩΠΑΙΟΙ , ΜΟΛΟΣΣΟΙ , ΑΘΑΜΆΝΕΣ , ΤΥΜΦΑΙΟΙ , ΑΜΦΙΛΟΧΟΙ , ΠΑΡΩΡΑΙΟΙ κλπ), πού ανάδειξαν κράτη γνωστά (Ελλοπία, Μολοσσίς , Τυμφαία, Χαονία, Θεσπρωτία, Αθαμανία κλπ). Αυτή επίσης η περιοχή υπήρξε ίσως η κύρια βάση, από την οποία οι ΈΛΛΗΝΕΣ εξαπλώθηκαν σε όλο τον άλλο  ελληνικό χώρο. Σ΄ αυτήν την περιοχή, την Ήπειρο , η ελληνική παρουσία διατηρήθηκε έως τις μέρες μας αδιάλειπτη και ανέπαφη δια μέσου των αιώνων. Αλλά παρ΄ όλη την ιστορική και την εθνολογική ελληνικότητά της , η περιοχή αυτή έγινε ελληνική μόνο μετά τους πολέμους του 1912-13. Στην Ελλάδα περιελήφθη μόνο το Νότιο  τμήμα της όλης Ηπείρου, τα προς Βορρά όρια του οποίου είναι περίπου το ακρωτήριο Στύλος ( απέναντι της Κέρκυρας) ,  ο ποταμός Σαραντάπορος , το όρος Γράμμος και η λίμνη Μεγάλη Πρέσπα.  

  Το τμήμα αυτό της Ηπείρου αποτελεί σήμερα  διαμέρισμα του Ελληνικού κράτους με 4 νομούς. ……  ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ, ΠΡΕΒΕΖΑΣ, ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ , ΑΡΤΑΣ.

    Η λέξη ΗΠΕΙΡΟΣ  ετυμολογείται πιθανώς από το δωρικό  ‘άπειρος’  και το αιολικό ‘άπερρος’  , και αρχικά σήμαινε «περιοχή χωρίς πέρας» – χωρίς  τέλος . Αργότερα όμως , φαίνεται , απέκτησε την έννοια  της ξηράς , σε αντίθεση προς τη θάλασσα και τα νησιά. Έτσι απαντάται τουλάχιστον στον όμηρο , στον Αριστοτέλη , στον Ξενοφώντα κλπ. Πότε όμως και πώς εμφανίστηκε  το κύριο όνομα ΗΠΕΙΡΟΣ… είναι άγνωστο. Φαίνεται ότι δόθηκε στη χώρα αυτή σε αντίθεση προς τις Ιόνιες νήσους.

    Έχει όμως η Ήπειρος και το προσωνύμιο « εύανδρος» , πού σε καμιά άλλη περιοχή της Ελλάδος δεν απονέμεται με τόση δίκαιη έμφαση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός , ότι αυτή η φτωχότερη γωνιά της ελληνικής γης έχει αναδείξει εκπληκτικές πλειάδες μεγάλων  τέκνων , που   υπήρξαν  πρωτομάρτυρες του 1821 και ευεργέτες του Ελληνισμού.

     Λόγιοι όπως ο Νεόφυτος Δούκας , ο  Γεννάδιος , ο Μανασσής Πλέσσας , ο Επιφάνειος , ο Γκούμας , ο Δομπόλης, ο Γάζης , ο Τοσίτσας , ο Αρσάκης, ο Ριζάρης , καθώς και οργανωτές του Αγώνα , όπως ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και ο Νικόλαος Σκουφάς (δύο από τους τρεις ιδρυτές της ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ), αγωνιστές εξ άλλου , όπως ο Κατσαντώνης , Γώγος Μπακόλας, Σαμουήλ , Μποτσαραίοι Τζαβελαίοι, ο Γρίβας , καθώς και πολιτικοί σαν τον Ιωάννη Κωλέτη, ή ποιητές όπως ο Βηλαράς , ο Ζαλοκώστας, ο Βαλαωρίτης , ο Κρυστάλλης , και τέλος επιχειρηματίες , όπως ο Αβέρωφ , οι Ζάππες , ο Ζωγράφος Χριστάκης , οι Ζωσιμάδες , ο Γεώργιος Σταύρου , οι Σιναί , ο Στουρνάρας , είναι μερικές από   τις προσωπικότητες  που τους εξέθρεψε η κακοτράχαλη  Ήπειρος.

    ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ.

  Δεν υπάρχουν στην Ήπειρο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα και ιδίως σαφή στοιχεία  του παλαιολιθικού η νεολιθικού πολιτισμού , εκτός από  μερικά λείψανα κοντά στα Ιωάννινα , στον Βουθρωτό και το Δελβίνο , πού ανάγονται στην Τρίτη χιλιετία  π. Χ. Δεν έχουμε εξάλλου συγκεκριμένα στοιχεία για τους ανθρώπους που κατοικούσαν εκείνη την εποχή ή και προηγουμένως στην Ήπειρο. Πάντως οι τελευταίες διαπιστώσεις και ανακαλύψεις , πού – παράλληλα με τα εθνολογικά και αρχαιολογικά δεδομένα – προσφέρουν και οι ανθρωπολογικές μελέτες, επιβεβαιώνουν ότι : Ο λαός της Ηπείρου , των ιστορικών, ακόμη και των προϊστορικών χρόνων , έχει απόλυτα ελληνική προέλευση. Οι Ηπειρώτες είναι Έλληνες όσο και οι Μακεδόνες και οι Αχαιοί και οι Δωριείς , που μαζί συνέθεσαν τα εθνογενετικά χαρακτηριστικά της ελληνικής εθνότητας , αυτά τα ίδια που δεσπόζουν και στους σημερινούς Έλληνες.

   Κάτι περισσότερο μάλιστα : Η Ήπειρος αποτέλεσε την εθνολογική βρυσομάνα , από όπου τα ελληνικά φύλα ξεχύθηκαν για να εγκατασταθούν σε όλο το νοτιότερο χώρο της κυρίως Ελλάδας. Το μαντείο της Δωδώνης είναι το μεγάλο θρησκευτικό  , πολιτικό και εθνολογικό κέντρο  των Ελλών ή Σελλών , που πιθανότατα δώρισαν αργότερα το όνομα «Έλληνες» σε όλους τους κατοίκους του ελλαδικού χώρου. Ο Ηρόδοτος γνωρίζει μόνο «ελληνική  Ήπειρο» ( Β΄ 52 και Δ΄ 33). Και ο Αριστοτέλης μιλάει για την  «Ελλάδα  την αρχαίαν» ( Μετεωρ. Α’ 14, 21-22) , δηλαδή την Ήπειρο, από την οποία εξόρμησαν προς το  Νότο οι ελληνικές φυλές.

     Αλλά τι ήταν αυτοί οι ΣΕΛΛΟΙ  και  ΕΛΛΟΙ ;  Τους αναφέρει και ο Όμηρος με το στόμα του Αχιλλέα. Οι Σελλοί είναι ιερείς της Δωδώνης , όχι όμως με την κυριολεκτική έννοια της λέξεως, δηλαδή του θύτου , του σφάζοντος , αλλά του προφήτου , του χρησμωδού. Και συμπίπτει σε αξιοσημείωτο βαθμό το όνομά τους  με την έννοια Έλλην και με άλλες ομόρριζες λέξεις , που όλες σημαίνουν λαμπρός , επιφανής, ευγενής.  Από αυτούς τους προφήτες – χρησμωδούς , που αποτελούσαν ιερατική αριστοκρατία , φαίνεται ότι έλαβε το όνομα η φυλή που κατοικούσε γύρω από τη Δωδώνη και τα μέλη της απεκλήθησαν  Σελλοί και Ελλοί , Έλλοπες και Έλληνες. Ο Αριστοτέλης μάλιστα υποστηρίζει ότι μαζί με τους Σελλούς κατοικούσε στην περιοχή της Δωδώνης και η φυλή των ΓΡΑΙΚΩΝ. Και είναι πιθανότατο ότι  αρχικά το Γραικός  σήμαινε περίπου ό,τι και Ελλός ή Σελλός, δηλαδή σεβαστός , όπως σεβαστός ταίριαζε να είναι κάθε γνήσιος απόγονος της Γραίας  ή Γαίας , της μεγάλης προϊστορικής θεάς και της αναμφισβήτητης λατρευτικής μητέρας των Γραικών.

       Μπορούμε να υποθέσουμε λοιπόν, ότι η φυλή των Ελλών ή Ελλήνων ή Σελλών ξεκινώντας από την κοιτίδα της την Ήπειρο , δια των διαβάσεων της Πίνδου μετανάστευσε σε πανάρχαιους χρόνους προς τη Θεσσαλία. Την βλέπουμε να εγκαθίσταται στη Φθία – όπως λέει ο Όμηρος - , την οποία η  ίδια φυλή την αποκαλούσε «ΕΛΛΑΔΑ» . σε αυτή τη χώρα βασίλεψε και ο Αχιλλέας.  Εξ΄  άλλου πιθανό είναι  ότι άλλος κλάδος της φυλής των Σελλών , ονομαζόμενος των Μακεδόνων, εισέδυσε στη χώρα που αργότερα ονομάστηκε   ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

       Κοιτίδα του Ελληνισμού , λοιπόν , η αρχαία Ήπειρος . Και είναι πηγή των Ελλήνων , είτε οι  Έλληνες αυτοί υπήρξαν αυτόχθονες – όπως ισχυρίζεται  ανθρωπολογική θεωρία  ( του καθηγητή Άρη Πουλιανού …. Καρπός ανθρωπολογικών μελετών του το 1960 – 65) – είτε είναι επήλυδες που ήραν από τον Βορρά και εγκαταστάθηκαν γύρω στη Δωδώνη.

Αλλά και κατά τους αιώνες  έως σήμερα, η Ήπειρος κατοικείται από έναν λαό που μπορεί να υπέστη πολλές άλλες φυλετικές επιδράσεις  , κατά βάση όμως διατήρησε ακέραια τα ελληνικά , ανθρωπολογικά και εθνολογικά χαρακτηριστικά του . Άλλωστε , έχουν αποδειχτεί , από την παλαιοανθρωπολογική έρευνα , τα εξής : Πρώτο, ότι υπάρχει γενετική συνέχεια στον πληθυσμό  όλης της Ελλάδας – και της Ηπείρου-  από την νεολιθική εποχή έως  τη σύγχρονη. Δεύτερο…  ότι οι αδιάκοπες  μετακινήσεις πληθυσμών γίνονταν από σχετικά συγγενείς φυλετικούς τύπους. Και τρίτο…. Ό τι η διάδοση στον  ελλαδικό χώρο γενικά  , και στον ηπειρωτικό ειδικά, άλλων γλωσσών και πολιτισμών , αποτελεί ασήμαντη επίδραση ως προς την αλλαγή του μορφολογικού τύπου των ανθρώπων αυτού του χώρου.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ….    Από την εγκυκλοπαίδεια    ΓΙΑ ΣΑΣ ΠΑΙΔΙΑ.

  Η προϊστορική περίοδος της Ηπείρου μας είναι σχεδόν άγνωστη. Από το 800 όμως π. Χ. με την εκεί ίδρυση αποικιών των Κορινθίων η περιοχή μπαίνει στην ιστορική της περίοδο. Κυρίαρχοι τότε ήταν οι Μολοσσοί , λαός με εξαίρετα διοικητικά προσόντα που κατόρθωσε να συνενώσει τα κράτη της Ηπείρου σε ομοσπονδία και να επισπεύσει τον εκπολιτισμό  τους .  Οι επεμβάσεις του Φιλίππου της   Μακεδονίας τερματίστηκαν το 296 π. Χ.  , όταν ο βασιλιάς της Ηπείρου έγινε ο Πύρρος. Το 234 π. Χ.  η Ήπειρος έγινε δημοκρατική ομοσπονδία. Τελικά όμως υπέκυψε στους Ρωμαίους (168 π. Χ.) οι οποίοι κυριολεκτικά την κατέστρεψαν.
     Στα χρόνια του Βυζαντίου , παρά τις εισβολές των Γότθων και των Σλάβων , η ‘Ήπειρος ξαναβρήκε την παλιά της ακμή. Και όταν καταλύθηκε η αυτοκρατορία , έγινε σημαντικό κέντρο του Ελληνισμού ως ανεξάρτητο κράτος γνωστό με την ονομασία  ‘δεσποτάτο της Ηπείρου’   (1205 – 1335) .  Το δεσποτάτο εκείνο με πρωτεύουσα την Άρτα κατόρθωσε το 12323 να καταλύσει το λατινικό κράτος της Θεσσαλονίκης την οποία και όρισε νέα πρωτεύουσά του. Οι Βουλγαρικές όμως επιδρομές και η αντιζηλία προς το επίσης ελληνικό κράτος της Νίκαιας οδήγησαν το δεσποτάτο της Ηπείρου σε διάλυση. Απόπειρες για την ανασύστασή του δεν πέτυχαν, και ξένοι φεουδάρχες έγιναν για χρόνια άρχοντές του. Τους Ευρωπαίους τους διαδέχτηκαν οι Τούρκοι , ενώ οι Βενετοί κατέλαβαν αρκετά λιμάνια και έτσι η Ήπειρος γνώρισε και πάλι μεγάλες καταστροφές.

     Τουρκοκρατία……. Το Ιζ΄ αιώνα ο επίσκοπος Τρίκκης Διονύσιος , γνωστός ως Σκυλόσοφος , ξεκίνησε από τα Ιωάννινα , οργάνωσε επανάσταση εναντίων) η οποία όμως απέτυχε . το 1717 η Τουρκία  αναγνώρισε την κατοχή των λιμανιών από τους Βενετούς και ταυτόχρονα προσπάθησε να λυγίσει το εθνικό φρόνημα των κατοίκων. Οι Ηπειρώτες όμως, παρά τα σκληρά μέτρα των Τούρκων δεν υποτάχτηκαν. Και σε πολλές περιφέρειες κατόρθωσαν να αποχτήσουν και σχετική ανεξαρτησία. Στα χρόνια εκείνα εμψύχωνε τους Ηπειρώτες ο καλόγηρος Κοσμάς ο Αιτωλός . Μετά τον απαγχονισμό του εκείνοι συνέχισαν την αντίδρασή τους στους κατακτητές έως ότου ο Αλή Πασάς  διορίστηκε τοπάρχης στα Ιωάννινα (1788). Φιλοδοξώντας να ιδρύσει αυτόνομο κράτος ο τύραννος εκείνος ήρθε σε σύγκρουση με τους Σουλιώτες που είχαν σημαντικά αναγνωρισμένα προνόμια. Και έπειτα από πολύχρονους αγώνες ,τους διέλυσε. Κατέλαβε επίσης όλα τα λιμάνια που κατείχαν ξένοι και εξαγόρασε από τους Άγγλους την Πάργα. Αλλά οι Τούρκοι είχαν ανησυχήσει για την αύξηση της επιρροής του και  τον κήρυξαν εχθρό της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Γι΄αυτό εκστρατεύσανε εναντίον του , κατέλυσαν το «κράτος»  του και τον ίδιον τον δολοφόνησαν, έτσι η Ήπειρος περιήλθε και πάλι στην οθωμανική αυτοκρατορία, πράγμα πού δεν κατάφερε να λυγίσει το φρόνημα των κατοίκων της.

      Ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε σημαντικό μέρος της Ηπείρου το 1913, όπου η Ήπειρος συνέδεσε την ιστορία της με αυτή της υπόλοιπης Ελλάδας.  

http://www.youtube.com/watch?v=o077DmJPHHg