Η γένεση του «Προγράμματος Ευρώπη» και Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ)

Το φιλόδοξο «Πρόγραμμα Ευρώπη» γεννήθηκε με σκοπό την ειρήνη στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Αυτή τη στιγμή πάσχει εξαιτίας αναποτελεσματικών πολιτικών και «αχάριστων» αγορών, με αποτέλεσμα να βρίσκεται στο «στόχαστρο» όλου του κόσμου.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε ξεκινήσει αλλιώς: υπό συνθήκες μυστικότητας, σε ένα σατώ, μέσα σε μία αίθουσα γεμάτη με τον ήχο γραφομηχανών και υψηλά ιδανικά.
«Εργαζόμασταν μέρα και νύχτα» λέει η Μαρί Ελέν φον Μαχ, η οποία το 1956 ήταν μία 20χρονη δίγλωσση γραμματέας που βοηθούσε στις ετοιμασίες της Συνθήκης της Ρώμης στο Chateau de Val Duchesse, κοντά στις Βρυξέλλες. «Ήμουν ενθουσιασμένη, καθώς πίστευα ότι επιτέλους θα είχαμε διαρκή ειρήνη στην Ευρώπη».
Τώρα, η φον Μαχ, όπως και άλλοι που κάποτε συμμερίζονταν τον ίδιο ζήλο, φοβάται ότι το φιλόδοξο αυτό «πρόγραμμα» μπορεί να χαθεί εξαιτίας μίας φρενήρους μάχης με στόχο τη διάσωση του ευρώ- του κοινού νομίσματος που υποτίθεται ότι θα έφερνε ακόμα πιο κοντά τα ευρωπαϊκά κράτη.
«Είναι κρίμα, είναι ντροπή ένα τόσο φανταστικό εγχείρημα να καταλήγει σε θέμα ενός νομίσματος. Χάθηκε ο ιδεαλισμός, το όραμα» λέει σχετικά.
Η πλέον 75χρονη φον Μαχ, στεκόμενη σε ένα από τα δωμάτια του σατώ όπου πέρασε πέντε μήνες, αναθυμάται: «οι αξιωματούχοι κάτω έγραφαν τα προσχέδια των άρθρων και μας τα έστελναν για να τα μεταφράσουμε και να τα δακτυλογραφήσουμε. Τα δακτυλογραφούσα σε τέσσερα αντίγραφα στην παλιά Ρέμινγκτον γραφομηχανή μου. Μετά τα στέλναμε πάλι πίσω, όπου τα μελετούσαν, τα άλλαζαν και μας τα έστελναν πάλι πίσω, κάθε τελεία, κάθε κόμμα να εξετάζεται και πάντα να υπάρχει ο φόβος ότι θα μπορούσαν όλα να καταρρεύσουν».
Η συνθήκη της Ρώμης υπογράφτηκε δώδεκα χρόνια μετά από τον πόλεμο που γονάτισε την Ευρώπη. Η «κοινή αγορά» των έξι κρατών εξελίχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 εθνών, που εκτείνεται από τις ατλαντικές ακτές της Ιρλανδίας μέχρι τα σύνορα με τη Ρωσία. Η γενιά της φον Μαχ έζησε τον πόλεμο από πρώτο χέρι, με τον πατέρα της να περνά εννιά χρόνια ως αιχμάλωτος των Σοβιετικών. Επιστρέφοντας στη Γερμανία, άρχισε να εργάζεται για το υπουργείο Εξωτερικών. Ήταν αυτός που πρότεινε την πρόσληψη της κόρης του: «είναι 20 χρονών, ξέρει να λίγη δακτυλογράφηση, ίσως να είναι χρήσιμη», είπε για τη νεαρή Γερμανίδα η οποία μιλούσε επίσης άπταιστα Γαλλικά. «Έδωσα όρκο μυστικότητας. Δεν μπορούσα καν να δώσω τη διεύθυνση σε έναν οδηγό ταξί… η ΕΣΣΔ ήταν εξαιρετικά καχύπτοπτη σχετικά με το τι συνέβαινε στις Βρυξέλλες. Σκεφτείτε πως ήταν λίγο μετά την εξέγερση στην Ουγγαρία» λέει η φον Μαχ.
Ο Ψυχρός Πόλεμος βρισκόταν στο ζενίθ του μετά την κατάπνιξη της αντικομμουνιστικής εξέγερσης στη Βουδαπέστη από τα σοβιετικά άρματα μάχης. Οι δυτικές χώρες σχημάτισαν το ΝΑΤΟ, με το Κρεμλίνο να απαντά με το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η Μόσχα παρακολουθούσε στενά για επιπλέον κινήσεις συνεργασίας στη Δύση, έτοιμη να αντιδράσει σε κάθε υποψία ανόδου της επιρροής της «ρεβανσιστικής» Δυτικής Γερμανίας.
Οι σοβιετικές υποψίες εντάθηκαν λόγω των εργασιών πάνω στη Συνθήκη Euratom, η οποία είχε να κάνει με τη δημιουργία μίας διεθνούς υπηρεσίας για θέματα πυρηνικής ενέργειας. «Απαιτούσε μεγάλο θάρρος από πλευράς εκείνης της μικρής ομάδας που προχωρούσε με ένα πρόγραμμα το οποίο πολλοί αντιμετώπιζαν με αδιαφορία ή ακόμα και εχθρότητα, μέσα στις ίδιες τους τις χώρες».
Δεν επρόκειτο για ένα λαϊκό κίνημα με σκοπό το «γκρέμισμα» των συνόρων. Όπως τα κράτη- έθνη του 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν από κάποιες ελίτ, έτσι και αυτή η υπερεθνική προσπάθεια να «θαφτεί» ο εθνικισμός που είχε φέρει τον όλεθρο στην ήπειρο σχεδιάστηκε από μία μικρή ομάδα, που απομονώθηκε υπό συνθήκες μυστικότητας στο Chateau de Val Duchesse.

Πολλοί Γάλλοι δεν ένιωθαν άνετα με τη σύνδεση της μοίρας τους με μία χώρα η οποία είχε νικήσει και καταλάβει τη Γαλλία τόσο πρόσφατα. Επίσης, εξακολουθούσαν να υφίστανται πολλά θέματα αποικιακού χαρακτήρα που απασχολούσαν τους Γάλλους, Βέλγους και τους Ολλανδούς, ενώ η Μ. Βρετανία δεν έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα μπορεί να γεννήθηκε στη Ρώμη, αλλά η «σύλληψή» του είχε γίνει πριν από έξι χρόνια στο Παρίσι, όταν η Γερμανία και η Γαλλία υπέγραψαν μία συνθήκη σχετικά με το σχηματισμό μίας «κοινότητας» χαλυβουργίας και άνθρακα μαζί με άλλες χώρες. Ο Πωλ Κολοβάλντ, δημοσιογράφος της Le Monde, θυμάται την συνέντευξή του με τον Ρομπέρ Σουμάν, υπουργό Εξωτερικών της Γαλλίας, σχετικά με τη διακήρυξή του σχετικά με το όραμα μίας κοινότητας εθνών: «Η διακήρυξη του Σουμάν ήταν 36 δακτυλογραφημένες σελίδες σε κόλλες Α4. Εκεί μέσα υπήρχε ένα κείμενο, ένα όραμα και πολιτική θέληση. Σήμερα βρίσκει κανείς δέκα κείμενα χωρίς όραμα και πολιτική θέληση».
Το όραμα επεκτάθηκε με την είσοδο χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ, χάρη στην οποία έλαβε πανευρωπαϊκό και όχι μόνο δυτικοευρωπαϊκό χαρακτήρα. Ωστόσο, οι ρίζες της παρούσας κρίσης εμφανίστηκαν στην αποδυνάμωση της προσπάθειας περαιτέρω πολιτικής ενοποίησης. Επίσης, η Μ. Βρετανία ποτέ δεν έδειξε τον ίδιο ενθουσιασμό με τη Γερμανία για το όραμα της μείωσης των εθνικών φιλοδοξιών χάριν της ευρωπαϊκής προοπτικής, προτιμώντας την πιο «νηφάλια» προοπτική μίας οικονομικής/ εμπορικής κοινότητας ανεξαρτήτων χωρών.
Η φον Μαχ δεν έχει χάσει τον ενθουσιασμό της για την προοπτική της ενωμένης Ευρώπης, και θεωρεί πως το ευρωπαϊκό όνειρο θα επιζήσει παρά την κρίση, άποψη που συμμερίζεται και ο Κολοβάλντ: «Είμαι ένας προβληματισμένος Ευρωπαίος, αλλά δεν έχω χάσει τις ελπίδες μου. Στα κινεζικά, το ιδεόγραμμα για την κρίση σημαίνει ταυτόχρονα ρίσκο και ευκαιρία».
www.kathimerini.gr 
 Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ)

Η συνθήκη Ευρατόμ, η οποία θεσπίστηκε αρχικά για τον συντονισμό των ερευνητικών προγραμμάτων των κρατών με στόχο την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, συμβάλλει σήμερα στην από κοινού χρήση των γνώσεων, των υποδομών και των χρηματοδοτικών πόρων της πυρηνικής ενέργειας. Διασφαλίζει, επίσης, την ασφάλεια εφοδιασμού με ατομική ενέργεια στο πλαίσιο κεντρικού συστήματος ελέγχου.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ) τον Ιούλιο του 1952, αποτελεί το πρώτο σημαντικό επίτευγμα της υπερεθνικής Ευρώπης. Για πρώτη φορά, τα έξι κράτη μέλη εκχώρησαν, αν και σε ένα αναμφισβήτητα περιορισμένο τομέα, ένα μέρος των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων τους υπέρ της Κοινότητας.
Τα όρια της πρώτης αυτής προσπάθειας ολοκλήρωσης έγιναν γρήγορα αισθητά με την αποτυχία της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ), το 1954.
Ενώ υπήρχε φόβος να μην τελεσφορήσει η προσπάθεια που αναλήφθηκε από την ΕΚΑΧ , η Διάσκεψη της Μεσσήνης, τον Ιούνιο του 1955, επεδίωξε να δώσει νέα ώθηση στην ευρωπαϊκή διαδικασία. Μετά τη διάσκεψη αυτή, ακολούθησε σειρά συνεδριάσεων σε επίπεδο υπουργών ή εμπειρογνωμόνων. Στις αρχές του έτους 1956, συγκροτήθηκε προπαρασκευαστική επιτροπή με αποστολή την κατάρτιση έκθεσης σχετικής με τη δημιουργία ευρωπαϊκής κοινής αγοράς. Η επιτροπή αυτή συνεδρίαζε στις Βρυξέλλες υπό την προεδρία του τότε Βέλγου υπουργού Εξωτερικών, P.H. Spaak. Τον Απρίλιο του 1956, η εν λόγω επιτροπή πρότεινε δύο σχέδια που αντιστοιχούσαν στις δύο επιλογές των κρατών:

• τη δημιουργία μιας γενικευμένης κοινής αγοράς·
• τη δημιουργία μιας κοινότητας ατομικής ενέργειας.

Τον Μάρτιο του 1957, υπογράφηκαν στη Ρώμη οι γνωστές «συνθήκες της Ρώμης».
Η πρώτη ίδρυσε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και η δεύτερη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας, περισσότερο γνωστή ως Ευρατόμ.
Δεδομένου ότι δεν σημειώθηκαν προβλήματα κατά τη διαδικασία κύρωσης αυτών των συνθηκών στα διάφορα κράτη μέλη, οι δύο αυτές συνθήκες τέθηκαν σε ισχύ την 1^η Ιανουαρίου 1958.
Το παρόν συνοπτικό δελτίο αφορά μόνο τη Συνθήκη Ευρατόμ
ΣΤΟΧΟΙ
Επιδιώκοντας να καταπολεμήσουν το γενικότερο έλλειμμα «παραδοσιακής» ενέργειας της δεκαετίας του ΄50, τα έξι ιδρυτικά κράτη (Γερμανία, Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες) αναζήτησαν στην πυρηνική ενέργεια το μέσο επίτευξης της ενεργειακής ανεξαρτησίας. Δεδομένου ότι το επενδυτικό κόστος της πυρηνικής ενέργειας υπερέβαινε τις δυνάμεις των μεμονωμένων κρατών μελών, τα ιδρυτικά κράτη συνένωσαν τις δυνάμεις τους και δημιούργησαν την Ευρατόμ.
Στόχος της συνθήκης είναι η συμβολή, γενικότερα, στη δημιουργία και στην ανάπτυξη ευρωπαϊκών πυρηνικών βιομηχανιών, ώστε όλα τα κράτη μέλη να μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη της ατομικής ενέργειας και να εξασφαλιστεί η ασφάλεια εφοδιασμού. Παράλληλα, η συνθήκη εγγυάται υψηλό επίπεδο ασφάλειας για τον πληθυσμό και αποτρέπει τη χρησιμοποίηση για στρατιωτική χρήση των πυρηνικών υλικών που προορίζονται κυρίως για ειρηνικούς σκοπούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πεδίο εφαρμογής της Ευρατόμ περιορίζεται στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας για μη στρατιωτική και ειρηνική χρήση.
Ειδικότερα, στο προοίμιο της συνθήκης, τα υπογράφοντα μέρη δηλώνουν:
« - έχοντας επίγνωση ότι η πυρηνική ενέργεια αποτελεί ουσιώδη πηγή βοήθειας για την ανάπτυξη και την ανανέωση της παραγωγής, καθώς και για την πρόοδο των έργων ειρήνης … - αποφασισμένοι να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις ανάπτυξης μιας ισχυρής πυρηνικής βιομηχανίας, που θα παρέχει εκτεταμένες πηγές ενέργειες, θα εκσυγχρονίζει την τεχνική και θα συμβάλλει με τις πολλαπλές άλλες εφαρμογές στην ευημερία των λαών τους, - ενδιαφερόμενοι να δημιουργήσουν συνθήκες ασφαλείας που αποκλείουν τους κινδύνους για τη ζωή και την υγεία των λαών, - επιθυμώντας να συνδέσουν άλλες χώρες στο έργο τους και να συνεργασθούν με τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την ειρηνική ανάπτυξη της ατομικής ενέργειας …»
ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ
Στόχος της συνθήκης Ευρατόμ είναι η από κοινού χρησιμοποίηση του δυναμικού των πυρηνικών βιομηχανιών των κρατών μελών. Στο πλαίσιο αυτό, η συνθήκη εφαρμόζεται μόνο για ορισμένες οντότητες (τα κράτη μέλη, τα φυσικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις ή τους οργανισμούς δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου) που ασκούν το σύνολο ή μέρος των δραστηριοτήτων τους σε έναν τομέα που καλύπτεται από τη συνθήκη, δηλαδή: τα ειδικά σχάσιμα υλικά, τα αρχικά υλικά και τα μεταλλεύματα από τα οποία εξάγονται τα αρχικά υλικά.
ΔΟΜΗ
Η συνθήκη Ευρατόμ αποτελείται από το προοίμιο και 234 άρθρα τα οποία κατανέμονται σε έξι τίτλους. Το πλήθος των άρθρων διαμορφώθηκε σε 177 κατόπιν της υπογραφής, τον Δεκέμβριο 2007, της συνθήκης με την οποία τροποποιούνται η συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (συνθήκη ΕΕ) και η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (συνθήκη ΕΚ).

• Ο πρώτος τίτλος καθορίζει τις αποστολές τις οποίες αναθέτει η συνθήκη στην Κοινότητα.
• Ο δεύτερος τίτλος καθορίζει τις διατάξεις για την ενίσχυση της προόδου στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας (ανάπτυξη της έρευνας, διάδοση των γνώσεων, προστασία της υγείας, επενδύσεις, κοινές επιχειρήσεις, εφοδιασμός, έλεγχος διασφαλίσεων, καθεστώς ιδιοκτησίας, κοινή πυρηνική αγορά και εξωτερικές σχέσεις).
• Ο τρίτος τίτλος αφορά διατάξεις σχετικές με τα όργανα της Κοινότητας και γενικές δημοσιονομικές διατάξεις. Οι διατάξεις αυτές προσαρμόστηκαν ώστε να συμφωνούν με την υπογραφείσα τον Δεκέμβριο 2007 συνθήκη με την οποία τροποποιούνται η συνθήκη ΕΕ και η συνθήκη ΕΚ.
• Ο τέταρτος τίτλος αφορά ειδικές δημοσιονομικές διατάξεις.
• Ο πέμπτος και ο έκτος τίτλος περιέχουν αντίστοιχα τις γενικές διατάξεις και τις διατάξεις για την αρχική περίοδο (εγκατάσταση των οργάνων, αρχικές διατάξεις εφαρμογής και μεταβατικές διατάξεις).

Επίσης, η συνθήκη περιλαμβάνει πέντε παραρτήματα τα οποία αφορούν: τα πεδία έρευνας στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας που προβλέπονται στο άρθρο 4 της συνθήκης, τους βιομηχανικούς τομείς που προβλέπονται στο άρθρο 41 της συνθήκης, τα πλεονεκτήματα που δύνανται να παρασχεθούν στις κοινές επιχειρήσεις βάσει του άρθρου 48 της συνθήκης, τους πίνακες αγαθών και προϊόντων που υπάγονται στις διατάξεις του κεφαλαίου 9, περί της κοινής πυρηνικής αγοράς και το αρχικό πρόγραμμα ερευνών και εκπαίδευσης που προβλέπεται στο άρθρο 215 της συνθήκης.
Τέλος, στη συνθήκη προσαρτώνται δύο πρωτόκολλα. Πρόκειται για το πρωτόκολλο περί εφαρμογής της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας στα μη ευρωπαϊκά τμήματα του Βασιλείου των Κάτω Χωρών και το πρωτόκολλο περί του οργανισμού του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ
Σύμφωνα με τη συνθήκη, οι συγκεκριμένες αποστολές της Ευρατόμ είναι:

• να αναπτύσσει την έρευνα και να εξασφαλίζει τη διάδοση των τεχνικών γνώσεων Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη, τα πρόσωπα ή τις επιχειρήσεις να της ανακοινώνουν τα προγράμματα που αναλαμβάνουν στον τομέα της πυρηνικής έρευνας. Η Επιτροπή δημοσιεύει τακτικά κατάλογο των τομέων πυρηνικής έρευνας που θεωρεί ότι δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Έχει επίσης δημιουργήσει κέντρο ερευνών στον πυρηνικό τομέα. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών κατέστη θεμελιώδης παράγων της κοινοτικής στον πυρηνικό τομέα και της έρευνας σε τομείς όπως το περιβάλλον ή η ασφάλεια των τροφίμων.
  Τα κράτη μέλη, τα πρόσωπα και οι επιχειρήσεις δικαιούνται να λαμβάνουν, κατόπιν αιτήσεώς τους προς την Επιτροπή, άδειες μη αποκλειστικής εκμεταλλεύσεως διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τίτλων προσωρινής προστασίας, υποδειγμάτων χρησιμότητας ή αιτήσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, που ανήκουν κατά κυριότητα στην Κοινότητα.
• να θεσπίζει και να διασφαλίζει την εφαρμογή ομοιόμορφων κανόνων ασφάλειας για την προστασία της υγείας του πληθυσμού και των εργαζομένωνΚάθε κράτος μέλος θεσπίζει νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις, κατάλληλες για την εξασφάλιση της τήρησης των βασικών κανόνων που έχουν τεθεί στη συνθήκη, περιλαμβανομένων των μέτρων που αφορούν την εκπαίδευση, τη διαπαιδαγώγηση και την επαγγελματική κατάρτιση. Η θεσπισθείσα νομοθεσία αφορά επίσης τις ιατρικές εφαρμογές, την έρευνα, τα μέγιστα αποδεκτά επίπεδα ραδιενεργού μόλυνσης των τροφίμων, καθώς και τα μέτρα προστασίας που πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης από ραδιενεργό μόλυνση.
  Κάθε κράτος μέλος οφείλει να παρέχει στην Επιτροπή τα γενικά δεδομένα για κάθε σχέδιο διάθεσης ραδιενεργών καταλοίπων. Παράλληλα, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη της Επιτροπής όταν τα αποτελέσματα αυτών των σχεδίων ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στην επικράτεια των λοιπών κρατών μελών.
• να διευκολύνει τις επενδύσεις και να διασφαλίζει τη δημιουργία βασικών εγκαταστάσεων που είναι αναγκαίες για την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας εντός της ΕΕ
  Η Επιτροπή δημοσιεύει τακτικά τα ενδεικτικά πυρηνικά προγράμματα (PINC) που αφορούν ιδίως τους στόχους της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και τις επενδύσεις που συνεπάγεται η υλοποίησή τους. Τα πρόσωπα και οι επιχειρήσεις των βιομηχανικών κλάδων που απαριθμούνται στο παράρτημα II της συνθήκης οφείλουν να κοινοποιούν στην Επιτροπή τα επενδυτικά τους σχέδια.
• να μεριμνά για τον τακτικό και δίκαιο εφοδιασμό όλων των χρηστών στην ΕΕ με μεταλλεύματα και πυρηνικά καύσιμα
  Ο εφοδιασμός με μεταλλεύματα, αρχικά υλικά και ειδικά σχάσιμα υλικά εξασφαλίζεται βάσει της αρχής της ίσης πρόσβασης στις πηγές εφοδιασμού και με την εφαρμογή κοινής πολιτικής εφοδιασμού. Στο πλαίσιο αυτό, η συνθήκη: - απαγορεύει κάθε πρακτική η οποία έχει ως στόχο την εξασφάλιση προνομιακής θέσης σε ορισμένους χρήστες·
  - συστήνει οργανισμό ο οποίος έχει δικαίωμα προαίρεσης επί των μεταλλευμάτων, των αρχικών υλικών και των ειδικών σχάσιμων υλικών που παράγονται στην επικράτεια των κρατών μελών, καθώς και αποκλειστικό δικαίωμα να συνάπτει συμβάσεις προμήθειας μεταλλευμάτων, αρχικών υλικών ή ειδικών σχάσιμων υλικών που προέρχονται από κράτη εντός ή εκτός της Κοινότητας.
  Ο Οργανισμός Εφοδιασμού της Ευρατόμ, ο οποίος έχει νομική προσωπικότητα και οικονομική αυτονομία, τελεί υπό τον έλεγχο της Επιτροπής, η οποία του παρέχει τις οδηγίες της και έχει δικαίωμα αρνησικυρίας επί των αποφάσεών του.
  Τα κράτη μέλη οφείλουν να υποβάλλουν ετησίως στην Επιτροπή έκθεση για την ανάπτυξη της μεταλλευτικής έρευνας και της παραγωγής, καθώς και για τα πιθανά αποθέματα και τις επενδύσεις στον μεταλλευτικό τομέα που πραγματοποιήθηκαν ή σχεδιάζονται να πραγματοποιηθούν στις επικράτειές τους.
  
• να εγγυάται ότι τα πυρηνικά υλικά ειρηνικών εφαρμογών δεν χρησιμοποιούνται για διαφορετικούς σκοπούς (κυρίως στρατιωτικούς)
  Με τη συνθήκη Ευρατόμ έχει δημιουργηθεί ένα πλήρως ολοκληρωμένο και αυστηρό σύστημα ελέγχου με σκοπό τη διασφάλιση ότι τα πυρηνικά υλικά δεν θα χρησιμοποιούνται για σκοπούς διαφορετικούς από τους μη στρατιωτικούς που έχουν δηλωθεί από τα κράτη μέλη. Η ΕΕ διαθέτει αποκλειστική αρμοδιότητα σε αυτόν τον τομέα που ασκείται από σώμα 300 επιθεωρητών, οι οποίοι εξασφαλίζουν την εφαρμογή του ελέγχου των διασφαλίσεων της Ευρατόμ στην ΕΕ.
  Η Επιτροπή οφείλει να βεβαιώνει ότι στις επικράτειες των κρατών μελών:
  - τα μεταλλεύματα, τα αρχικά υλικά και τα ειδικά σχάσιμα υλικά δεν χρησιμοποιούνται κατά τρόπο διάφορο από αυτόν που έχουν δηλώσει οι χρήστες τους·
  - τηρούνται οι διατάξεις περί εφοδιασμού και όλες οι ειδικές υποχρεώσεις σχετικά με την εξασφάλιση της πρόσβασης στα βέλτιστα τεχνικά μέσα μέσω κοινής αγοράς υλικών, εξοπλισμών κλπ.
  Η Επιτροπή δύναται να αποστέλλει επιθεωρητές στις επικράτειες των κρατών μελών. Οι επιθεωρητές αυτοί έχουν ανά πάση στιγμή πρόσβαση σε όλες τις τοποθεσίες, σε όλες τις πληροφορίες και σε όλα τα πρόσωπα τα οποία, λόγω του επαγγέλματός τους, ασχολούνται με τα υλικά, τους εξοπλισμούς ή με τις εγκαταστάσεις που υπόκεινται σε έλεγχο.
  Ο έλεγχος διασφαλίσεων της Ευρατόμ ασκείται σε συνδυασμό με τις εγγυήσεις που δίνονται από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ (EN)) στο πλαίσιο τριμερών συμφωνιών που συνάπτονται από τα κράτη μέλη, την Κοινότητα και τον ΔΟΑΕ.
  Σε περίπτωση παραβίασης, από πρόσωπα ή επιχειρήσεις, των υποχρεώσεων που υπέχουν, η Επιτροπή δύναται να τους επιβάλει κυρώσεις. Οι κυρώσεις αυτές συνίστανται σε απλή προειδοποίηση, στέρηση ειδικών πλεονεκτημάτων (όπως η οικονομική συνδρομή ή η τεχνική βοήθεια), υπαγωγή της επιχείρησης στη διαχείριση προσώπου ή συλλογικού οργάνου και, τέλος, σε μερική ή πλήρη αφαίρεση των αρχικών υλικών ή των ειδικών σχάσιμων υλικών.
  
• να ασκεί το δικαίωμα κυριότητας, το οποίο της αναγνωρίζεται επί των ειδικών σχάσιμων υλικών
  
• να προωθεί την ειρηνική χρησιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας, μέσω της συνεργασίας με τρίτες χώρες και με διεθνείς οργανισμούς
  Ο ΔΟΑΕ είναι ένας αυτόνομος οργανισμός που εδρεύει στη Βιέννη (Αυστρία) και συνεργάζεται με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Σκοπός του ΔΟΑΕ είναι, αφενός, να προωθεί τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και, αφετέρου, να διασφαλίζει ότι η βοήθεια που παρέχει δεν χρησιμοποιείται για στρατιωτικούς σκοπούς.
  Η Επιτροπή διαπραγματεύεται και συνάπτει συμφωνίες με τρίτες χώρες στον τομέα της πυρηνικής συνεργασίας. Η σύναψη αυτών των συμβάσεων υπόκειται, ωστόσο, στην έγκριση του Συμβουλίου. Τα κράτη μέλη, από την πλευρά τους, οφείλουν να ανακοινώνουν στην Επιτροπή τα σχέδια συμφωνιών ή συμβάσεων με τρίτη χώρα, διεθνή οργανισμό ή υπήκοο τρίτης χώρας. Επί του παρόντος, ισχύουν πολλές συμφωνίες Ευρατόμ με διάφορες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και ο Καναδάς.
  
• να συγκροτεί κοινές επιχειρήσεις
  Οι επιχειρήσεις αυτές συγκροτούνται με στόχο την εφαρμογή συγκεκριμένων πρωτοβουλιών που είναι πρωταρχικής σημασίας για την ανάπτυξη της πυρηνικής βιομηχανίας της Ευρώπης. Παράδειγμα τέτοιας πρωτοβουλίας είναι η Joint European Torus (JET) στον τομέα της πυρηνικής σχάσης (επιχείρηση που διαλύθηκε το 2000, αλλά της οποίας οι δραστηριότητες συνεχίζονται υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Συμφωνίας Ανάπτυξης της Σύντηξης (European fusion development agreement- EFDA (EN)) ή το πρόγραμμα ITER (διεθνής πειραματικός θερμοπυρηνικός αντιδραστήρας) το πλαίσιο υλοποίησης του οποίου αναμένεται μάλιστα να επεκταθεί πέραν της Ευρώπης.
  

ΘΕΣΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ
Το θεσμικό πλαίσιο της συνθήκης Ευρατόμ είναι, σε γενικές γραμμές, παρεμφερές με αυτό της συνθήκης ΕΟΚ και βασίζεται στο ίδιο «θεσμικό τρίγωνο» (Συμβούλιο, Επιτροπή και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο). Συνεπώς, η εκτέλεση των καθηκόντων που ανατίθενται στην Κοινότητα δεν διασφαλίζεται μόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή και το Συμβούλιο, αλλά και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ελεγκτικό Συνέδριο. Κάθε θεσμικό όργανο ενεργεί εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που του ανατίθενται από τη συνθήκη. Το Συμβούλιο και η Επιτροπή επικουρούνται από μία Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή η οποία ασκεί συμβουλευτικό έργο.
Τα κοινοτικά θεσμικά όργανα είναι υπεύθυνα για την εφαρμογή της συνθήκης καθώς και για τους δύο οργανισμούς της Ευρατόμ: τον Οργανισμό Εφοδιασμού και τον Οργανισμό Ελέγχου Διασφαλίσεων (ο οποίος διενεργεί λογιστικούς και φυσικούς ελέγχους σε όλες τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Κοινότητας).
Μολονότι με τη συνθήκη Ευρατόμ δεν ανατίθενται στην Κοινότητα αυστηρές και αποκλειστικές αρμοδιότητες σε ορισμένους τομείς, είναι σημαντική η προστιθέμενη αξία για τα κράτη μέλη της. Όντως, με βάση τη συνθήκη, η Επιτροπή έχει εγκρίνει συστάσεις και αποφάσεις, οι οποίες παρότι δεν είναι δεσμευτικές, συνιστούν πρότυπα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εξάλλου, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι άλλες κοινοτικές πολιτικές, όπως στα θέματα του περιβάλλοντος και της έρευνας, έχουν επίσης σημαντικό αντίκτυπο στον πυρηνικό τομέα.

Η προστιθέμενη αξία της Ευρατόμ και της ΕΕ είναι ιδιαίτερα εμφανής στο πλαίσιο της διεύρυνσης. Χάρη στη συνθήκη Ευρατόμ η ΕΕ διαθέτει εναρμονισμένη κοινοτική προσέγγιση στο θέμα της πυρηνικής ενέργειας την οποία οφείλουν να ακολουθούν οι υποψήφιες χώρες. Οι διευρύνσεις της ΕΕ στις ανατολικές χώρες εστιάστηκαν ιδιαίτερα στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας και, συγκεκριμένα, στα θέματα που αφορούν την πυρηνική ασφάλεια. Η πυρηνική ενέργεια συνιστά πράγματι σημαντική πηγή ενέργειας σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (υποψήφιες ή νέα κράτη μέλη της ΕΕ). Αντίθετα, στις χώρες αυτές δεν είναι πάντοτε επαρκές το επίπεδο ασφάλειας των πυρηνικών σταθμών και της προστασίας του πληθυσμού και των εργαζομένων. Εν προκειμένω, η Επιτροπή επιδιώκει να βελτιώσει την κατάσταση μέσω του προγράμματος PHARE. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, πολλά από τα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη (ΝΑΚ) οφείλουν να ασχοληθούν με τα ίδια προβλήματα και, για τις περιπτώσεις αυτές, η Επιτροπή τούς παρέχει ομοίως βοήθεια.
Εξάλλου, με την πάροδο των ετών αναβαθμίστηκε η σημασία άλλων θεμάτων που συνδέονται με την πυρηνική ενέργεια, συγκεκριμένα η ασφάλεια λειτουργίας των πυρηνικών εγκαταστάσεων, η αποθήκευση ραδιενεργών αποβλήτων και η μη διάδοση των πυρηνικών όπλων (πυρηνικές διασφαλίσεις). Μολονότι κατ’ ουσίαν αρμόδια σε αυτούς τους τομείς είναι τα κράτη μέλη, σε διεθνές επίπεδο υπάρχει, σε κάποιο βαθμό, ενιαία αντιμετώπιση που οφείλεται σε σειρά συνθηκών, συμβάσεων και πρωτοβουλιών, με τις οποίες καθορίστηκε, ανάλογα με την περίπτωση, διεθνές καθεστώς που διέπει ορισμένες νευραλγικής σημασίας δραστηριότητες στον πυρηνικό τομέα (η σύμβαση σχετικά με την πυρηνική ασφάλεια).
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΕΥΡΑΤΟΜ
Αντίθετα με τη συνθήκη ΕΚ, η συνθήκη Ευρατόμ δεν υπέστη ποτέ μεγάλες αλλαγές και εξακολουθεί να ισχύει. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας δεν συγχωνεύθηκε με την Ευρωπαϊκή Ένωση και, παρά το γεγονός ότι και οι δύο έχουν κοινά θεσμικά όργανα, διατηρεί ξεχωριστή νομική προσωπικότητα. Η υπογραφείσα τον Δεκέμβριο 2007 συνθήκη με την οποία τροποποιούνται η συνθήκη ΕΕ και η συνθήκη ΕΚ μεταβάλλει ορισμένες διατάξεις της συνθήκης Ευρατόμ μέσω του «πρωτοκόλλου (αριθ. 12) για τη τροποποίηση της συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας». Οι τροποποιήσεις αυτές περιορίζονται σε προσαρμογές στους νέους κανόνες που θεσπίζει η τροποποιητική συνθήκη, ιδίως στον θεσμικό και χρηματοδοτικό τομέα.
Τον Μάρτιο 2007, η Επιτροπή διενήργησε απολογισμό και αξιολόγησε τις προοπτικές ως προς τη συνθήκη Ευρατόμ. Στο πλαίσιο αυτό, ο απολογισμός είναι εν γένει θετικός, ιδίως στον τομέα της έρευνας, της προστασίας της υγείας, του ελέγχου, της ειρηνικής χρήσης των πυρηνικών υλών και των διεθνών σχέσεων. Η ανάγκη κατοχύρωσης της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και οι ανησυχίες που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή αναζωπυρώνουν ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον για την πυρηνική ενέργεια. Η εφαρμογή της συνθήκης Ευρατόμ οφείλει στο μέλλον να εξακολουθήσει να επικεντρώνεται στις διασφαλίσεις και την ασφάλεια των πυρηνικών υλών. Η ΕΚΑΕ (Ευρατόμ) θα πρέπει να συνεχίσει να συμβάλλει στην πλαισίωση της ανάπτυξης της πυρηνικής βιομηχανίας και να εγγυάται την τήρηση υψηλών προδιαγραφών σε θέματα ακτινοπροστασίας, διασφαλίσεων και ασφάλειας.Πηγή

http://europa.eu/legislation_summaries/index_el.htm